طولانی‌‌مدت‌ترین هواپیماربایی جهان در ایران

مجله مهر: «هواپیما‌ربایی» آن هم با انگیزه‌های سیاسی بیشتر در دهه ۸۰ میلادی و اوج تقابل شرق و غرب در جهان رخ داده است. به طور کلی ۳۶۴ مورد هواپیما ربایی از سال ۱۹۳۰ تا ۱۹۸۱ ، در جهان به وقوع پیوسته است که ۱۲۴ مورد آن در آمریکای شمالی ، ۱۰۳ مورد در آمریکای جنوبی ، ۸۳ مورد در اروپا ، ۴۰ مورد در آسیا و ۱۴ مورد در آفریقا اتفاق افتاده است.

در فاصله سال های ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۸ هم ده‌ها مورد از هواپیماربایی، حمله به تاسیسات فرودگاه‌ها و هواپیماها در جهان اتفاق افتاده است. در ایران هم پیش از انقلاب و هم بعد از آن بارها هواپیماربایی رخ داده؛ اما می‌توان دهه ۶۰ را اوج این موج هواپیماربایی دانست تا جایی که در سال ۶۳ به فرمان امام خمینی (ره) حفاظت از خطوط هوايي غيرنظامي را در پنجم دي‌ماه ۱۳۶۳ به سپاه پاسداران انقلاب اسلامي بسپارد.

طولانی‌‌مدت‌ترین هواپیماربایی جهان در ایران

 در تاریخ دوم دسامبر ۱۹۸۴ مصادف با سیزدهم آذر ۶۳ یک هواپیمای ایرباس خطوط هوایی کویت که با ۱۶۱ سرنشین راهی کراچی بود ، توسط ۴ نفر فلسطینی در فرودگاه تهران ربوده شد. این راهزنان هوایی خواستار آزادی ۱۷ زندانی در کویت بودند. ورود این هواپیما به مهرآباد تهران طولانی‌ترین ماجرای هواپیماربایی در جهان را تا آن موقع رقم زد. هر چند منابع رسمی خبری از ملیت هواپیماربا‌ها اعلام نکردند؛ اما برخی منابع کویتی مدعی شدند که هواپیماربا‌ها ایرانی و فلسطینی هستند. هواپیماربایان با انتشار بیانیه‌ای انگیزه خود را از این کار آزادی چند نفر از دوستانشان از زندان‌های کویت اعلام کردند. در بخشی از بیانیه آن‌ها آمده بود: «این کار ما برای یاری برادران مظلوممان است که رژیم کویت آن‌ها را با بهتان و ظلم متهم کرده است. حکومت کویت و دستگاه‌های جلاد مشترک کویت، آمریکا و فرانسه با شکنجه و اعتراف گرفتن از آن‌ها نسبت به مسایلی که صحت ندارد دروغ‌هایی را به آن‌ها بسته و بر خلاف قوانین الهی و بین‌المللی و حتی عرف حکومت ظالم کویت برای آن‌ها اعدام و زندان‌های طولانی مدت صادر کرده است. لذا ما تا مرز شهادت برای آزادی برادرانمان تلاش خواهیم کرد». در این هواپیما سه نفر از مقامات بلندپایه کویت و سه دیپلمات آمریکایی نیز حضور داشتند که این سه دیپلمات آمریکایی به دست هواپیماربا‌ها کشته شدند. پس از کشته شدن این سه نفر و وخیم شدن ماجرا، «مصطفی میرسلیم» به عنوان نماینده ویژه رئیس‌جمهور وقت (آیت‌الله خامنه‌ای) برای رسیدگی و پایان دادن به این هواپیماربایی تعیین شد و در ‌‌نهایت این هواپیماربایی پس از یک هفته با عملیات ضربتی نیروهای ویژه ایران پایان یافت.

به جز این هواپیماربایی عظیم چند نمونه دیگر از این هواپیماربایی‌ها در جهان اتفاق افتاده است:

در تاریخ ۱۴ ژوئن ۱۹۸۵بوئینگ ۷۲۷ TWA که با ۱۵۳ نفر مسافر به سوی رم در پرواز بود، به بیروت برده می شود. پس از ۱۷ روز یعنی در ۳۰ ژوئن، با دخالت دولت سوریه، تمام مسافران آزاد می شوند.
 
در نوامبر همان سال سه هواپیما ربا ، یک بوئینگ ۷۳۷ شرکت هواپیمایی مصر را که با ۹۷ سرنشین راهی قاهره بود ، در فرودگاه مالت می ربایند. آنان خواهان حرکت به سوی لیبی یا تونس بودند. دو مسافر از پنجره هواپیما بیرون انداخته می شوند. پس از ۲۲ ساعت مذاکره یکی از واحدهای خبره مصر ، عملیات خود را آغاز می کند و هواپیما رباها مغلوب می شوند.
 
در دسامبر سال ۱۹۸۶ هم یک بوئینگ ۷۳۷ خطوط هوایی عراق با ۹۱ مسافر توسط یک کماندو ربوده شد. هواپیما که در حال پرواز از بغداد به عمان بود در فرودگاهی در عربستان سعودی فرود آمد و در آنجا منفجر شد که در نتیجه ۶۲ نفر جان خود را از دست دادند.
 
  حدود دو سال بعد در سال ۱۹۸۸، بوئینگ ۷۳۷ خطوط هوایی کویت با ۱۱ سرنشین در مشهد (ایران) ربوده می شود. این ماجرا که ۱۶ روز به طول می انجامد ، سرانجام در الجزایر با ناکامی هواپیما ربایان به پایان می رسد.
 
 در سال ۱۹۴۴ هم چهار نفر الجزایری ، هدایت یک ایرباس ۳۰۰- A را در فرودگاه الجزایر به دست می گیرند. روز ۲۶ دسامبر ، ایرباس از الجزیره بر می خیزد و در مارسی فرود می آید. نیروهای ضربت ژاندارمری فرانسه ، با حمله به داخل هواپیما ، مسافران را آزاد می کنند. در این عملیات ۴ هواپیما ربا کشته می شوند.
 
یک سال بعد هم یکی از اعضای فرقه  آئوم ، یک بوئینگ ۷۴۷ ژاپنی را با ۳۶۵ سرنشین ، در فرودگاه هاکودات (شمال ژاپن) به تصرف در می آورد. او خواهان آزادی شوکوآساهارا ، رهبر فرقه آئوم است. ۱۶ ساعت بعد ، حمله نیروهای ژاپنی آغاز می شود و تمامی مسافرین بی هیچ آسیبی آزاد می شوند.
 
 در آگوست و نوامبر سال ۱۹۹۶ هم دو هواپیماربایی رخ می‌دهد.
 یک ایرباس ۳۱۰- A شرکت هواپیمایی سودان که با ۱۹۹ مسافر از خارطوم به سوی عمان در پرواز بود ، توسط ۷ هواپیما ربای عراقی ربوده می شود و به فرودگاه استانستر (در شمال لندن) برده می شود. آنان پس از ۲۰ ساعت و بدون هیچ خشونتی تسلیم می شوند. هواپیما ربایان اتیوپیایی هم یک بوئینگ خطوط هوایی اتیوپی در مسیر آدیس آبابا ، به نایرویی و آبیجان را بر فراز کنیا می ربایند. این هواپیما ، به علت کمبود سوخت در اقیانوس هند سقوط می کند.
 
در  مه ۱۹۹۸سه پاکستانی مسلح یک هواپیمای فوکر خطوط داخلی پاکستان را با ۲۹ مسافر ، می ربایند تا مخالفت خود را با آزمایش های هسته ای پاکستان در ایالت بلوچستان ابراز کنند. روز ۲۵ مه ، هواپیما ربایان در شهر حیدرآباد در ۱۶۰ کیلومتری کراچی دستگیر می شوند.
 
در سال ۱۹۹۹ هم دو هواپیماربایی عمده در جهان رخ می‌دهد که در اولین هواپیماربایی، چهار چریک ارتش آزادی بخش کلمبیا ، خلبان یک فوکر ۵۰ شرکت هواپیمایی آوانسای کلمبیا را وادار می کنند که در باند مخفیانه ای در شمال کشور فرود آید. آنان ۲۶ مسافر و خدمه را به جنگل سیمیتی می برند. دردومین هواپیماربایی هم چهار هواپیما ربای مسلح ، کنترل یک ایرباس شرکت هواپیمایی هند را با ۱۹۲ سرنشین که ازکاتماندو (نپال) راهی دهلی نو بود ، به دست گرفتند. طی این حادثه ۴ نفر جان خود را از دست می دهند.

هواپیماربایی در ایران

در ایران قبل و بعد از انقلاب هواپیماربایی‌های زیادی رخ می‌دهد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم هواپیماربایی در ایران طی سال های ۱۳۵۸، ۱۳۶۲، ۱۳۶۳، ۱۳۶۴، ۱۳۶۵ و ۱۳۶۸ تکرار شد. آخرین هواپیماربایی در سال ۱۳۷۴ اتفاق افتاد. در این واقعه هواپیمای ساها در مسیر تهران - کیش ، توسط یکی از خدمه هواپیما ربوده شده و در فلسطین اشغالی به زمین نشست. دولت اسراییل در یک برنامه نمایشی مسافران را بعد از یک روز توقف آزاد نمود و با تشکیل یک دادگاه فرمایشی ، برای رباینده حکم ۱۵ روز حبس و اعطای پناهندگی صادر نمود.  جالب اینکه بسیاری از این هواپیماربایی در تقابل با فرانسه صورت می‌گیرد؛ چرا که برخی چهره‌های رده بالای رژیم سابق همچون بختیار و یا افرادی همچون بنی‌صدر و مسعود رجوی در فرانسه به سر می‌بردند و این کشور حاضر به استرداد آن‌ها به ایران نبود. به علاوه دولت فرانسه تسلیحات نظامی در اختیار عراق قرار می‌داد و سیاست‌هایی ضد مسلمانان در لبنان و الجزایر و... اتخاذ کرده بود. 

در مرداد سال ۶۳ يك هواپيمای ايرفرانس كه از فرانكفورت عازم پاريس بود توسط افرادی كه به زبان عربی صحبت می كردند، ربوده شد. اين هواپيما ابتدا به قبرس رفت و از آنجا به تهران آمد. در تهران هواپيمارباها طی يك مصاحبه تلوزيونی به سياست‌های دولت فرانسه كه به عراق اسلحه می داد اعتراض و پس از تخليه هواپيما آن را منفجر كردند. مسافران در ایران به خوبی پذيرايی شدند و با هواپيمای ديگری به فرانسه برگشتند و البته هواپيمارباها كه بدون ماسك ونقاب تصاويرشان منتشر شده بود هم سوار ماشين شدند و به خانه برگشتند.  فرانسه اعلام كرد مواد منفجره و اسلحه جنگی در تهران به هواپيمارباها تحويل داده شده است.

ماه بعد در شهريور ماه نوبت يك هواپيمای كويتی بود كه در مسير كويت به كراچی ربوده و به تهران آورده شود. اما اين فقره چندان هم ختم به خير نشد. هواپيمارباها دو مامور دولت آمريكا را كشتند و از هواپيما بيرون انداختند و تقاضای آزادی شيعيان كويتی زندانی را كردند. بعد از شش روز ناگهان هواپيمارباها تقاضای ورود نظافتچی به هواپيما را كردند و مامورين ايرانی در لباس مبدل به داخل هواپيما رفتند و بدون اينكه خون از دماغ كسی بيايد، ربايندگان را دستگير و مسافران را آزاد كردند!

بالاخره بعد از این هواپیماربایی‌ها، با فرمان امام خمینی امنیت پرواز به سپاه واگذار شد که تا امروز موفقیت صد در صد داشته و حتی به عنوان الگو در همه جای جهان شناخته می‌شود. سرهنگ باقری معاون عملیات فرماندهی حفاظت سپاه درباره موفقیت امنیت پرواز سپاه می‌‌گوید: «از آن زمان که سپاه این مسئولیت را به عهده گرفت ۱۳۰ مورد اقدام به هواپیماربایی داشتیم که در ۱۳ مورد درگیری‌ شده و هم مهاجمین و هم برادران امنیت پرواز آسیب دیده‌اند اما در هیچکدام از این موارد مهاجمین در عملیات خود موفق نبوده‌اند.» به گفته باقری سپاه پاسداران امروز به عنوان یک الگو در حوزه تأمین امنیت پرواز مطرح است و حتی در کشورهای غربی هرجا بخواهند در این حوزه مثالی بزنند می‌گویند امنیت پرواز را باید مثل ایران در فرودگاه‌هایمان داشته باشیم!